Ngày 10/10 hằng năm được chọn là Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới (World Mental Health Day – WMHD), do Liên đoàn Sức khỏe Tâm thần Thế giới khởi xướng từ năm 1992, với mục đích nâng cao nhận thức, giáo dục cộng đồng và kêu gọi sự ủng hộ đối với công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Năm 2025, chủ đề được lựa chọn là: “Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp”. Chủ đề này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần trong bối cảnh thiên tai, dịch bệnh, xung đột, chiến tranh hay các sự cố khẩn cấp khác, những tình huống có thể tác động sâu sắc đến đời sống, sinh kế và đặc biệt là sức khỏe tâm thần của con người.
Theo thống kê quốc tế, gần 1/3 số người bị ảnh hưởng bởi thảm họa có thể gặp rối loạn tâm thần, trong đó phổ biến là trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau sang chấn. Các trường hợp khẩn cấp cũng làm gián đoạn nghiêm trọng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, khiến người bệnh khó tiếp cận nguồn hỗ trợ cần thiết.
Tỉ lệ hiện mắc
Hầu hết những người bị ảnh hưởng bởi tình huống khẩn cấp trải qua các cảm giác lo âu, buồn bã, tuyệt vọng, khó ngủ, mệt mỏi, dễ cáu gắt, giận dữ hoặc đau nhức cơ thể. Tình trạng căng thẳng tâm lý này thường cải thiện theo thời gian, nhưng một số người sẽ phát triển thành rối loạn tâm thần.
Ước tính có 22% số người có thể mắc trầm cảm, lo âu, rối loạn stress sau sang chấn (PTSD), rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt (1).
Ước tính 13% dân số bị ảnh hưởng bởi xung đột có các dạng nhẹ của trầm cảm, lo âu và PTSD, trong khi 9% mắc rối loạn tâm thần mức độ vừa hoặc nặng.
Trong bối cảnh xung đột, tỷ lệ trầm cảm tăng theo tuổi và phụ nữ mắc nhiều hơn nam giới.
Những người có rối loạn nặng đặc biệt dễ bị tổn thương trong và sau khủng hoảng, và cần được tiếp cận cả nhu cầu cơ bản lẫn chăm sóc lâm sàng.
Các hành động được khuyến nghị
Các hướng dẫn quốc tế về Hỗ trợ Sức khỏe Tâm thần và Tâm lý Xã hội (MHPSS) đưa ra nhiều hành động để chuẩn bị và ứng phó hiệu quả với tình huống khẩn cấp (2):
Lồng ghép MHPSS vào tất cả các kế hoạch chuẩn bị khẩn cấp liên ngành, bao gồm: đánh giá nguy cơ và tính dễ bị tổn thương, kế hoạch xây dựng năng lực, cơ chế phối hợp và kế hoạch dự phòng.
Thiết lập Nhóm Công tác Kỹ thuật MHPSS liên ngành để phối hợp các hoạt động theo đúng hướng dẫn toàn cầu.
Tăng cường khả năng tự giúp đỡ và hỗ trợ xã hội của cộng đồng, đảm bảo có sự tham gia của các nhóm dễ bị tổn thương, bao gồm cả những người có rối loạn sức khỏe tâm thần.
Định hướng cho nhân viên tuyến đầu về sơ cứu tâm lý, nhằm cung cấp hỗ trợ cảm xúc và thiết thực cho những người đang trải qua căng thẳng cấp tính.
Chia sẻ thông điệp và thông tin dịch vụ chính yếu để khuyến khích các chiến lược đối phó tích cực và tìm kiếm sự trợ giúp.
Cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần lâm sàng cho các rối loạn ưu tiên tại các cơ sở y tế tổng quát, sử dụng nhân viên được đào tạo và giám sát, cùng các hướng dẫn dựa trên bằng chứng, như mhGAP Humanitarian Intervention Guide (mhGAP-HIG).
Cung cấp các can thiệp tâm lý dựa trên bằng chứng cho những người bị suy giảm chức năng do căng thẳng kéo dài. Các dịch vụ này có thể do chuyên gia thực hiện hoặc do cộng tác viên cộng đồng đã được đào tạo và giám sát cung cấp.
Bảo vệ và thúc đẩy quyền của những người mắc rối loạn tâm thần nặng, bao gồm cả những người đang sống trong các cơ sở như bệnh viện tâm thần, viện dưỡng lão và trung tâm cai nghiện.
Thiết lập mạng lưới chuyển tuyến giữa các chuyên gia sức khỏe tâm thần, nhân viên y tế tổng quát, hỗ trợ cộng đồng và các dịch vụ liên quan khác (ví dụ: trường học, dịch vụ xã hội, cứu trợ khẩn cấp).
Cùng với hoạt động khám, chữa bệnh, Bệnh viện đa khoa Mê Linh đẩy mạnh hoạt động khám sức khỏe định kỳ cho học sinh các cấp góp phần quan trọng vào việc phát hiện sớm bệnh tật, nâng cao thể chất và tinh thần cho thế hệ trẻ.
